در سال دوم دانشگاه، از طریق یکی از اساتید تئاتر، به متد برتولت برشت علاقه‌مند شدم. روزهای آغازین تمرین‌ها تا حدودی با جذابیت تمرین تئاتر آلمانی برتولت برشت اشباع شده‌بود. از آنجا که متد برشت عمیقا برایم جذاب بود، بعدها سعی کردم دریابم که چه چیزی باعث‌شده این فرد نابغه شود. دریافتم او در جوانی تحت تأثیر اکسپرسیونیسم در تئاترهای اجرا شده درآلمان بوده است. بنابراین علاقه من به اکسپرسیونیسم بیش از پیش شد.
تئاتر اکسپرسیونیسم، ناشی از همان انگیزه برای سرکشی در برابر ارزش‌های ماتریالیستی طبقه متوسط بود که تئاتر اصلاح‌گرا و هم تئاتر سمبولیستی زیبایی‌شناسانه را به وجود آورد. حرکت اصلی تئاتر اکسپرسیونیست با نمایش Der Tribune اجرا شده در برلین آغاز شد. پیش‌تر در مقاله «ریشه‌های اکسپرسیونیسم جنبش مهیج مبتنی بر تجربه عاطفی» به بررسی و تحلیل فلسفه هنر اکسپرسیونیسم پرداختیم. در این مطلب سعی داریم با نگاهی تخصصی به تاثیر این جنبش بر تئاتر، به معرفی تکنیک‌ها و ویژگی‌های تئاتر اکسپرسیونیست بپردازیم.
تئاتر اکسپرسیونیست چیست؟
تئاتر اکسپرسیونیست یک جنبش مدرنیستی درام است که در دهه‌های ابتدایی قرن بیستم و بعداً در ایالات متحده و در اروپا (اصولاً آلمان) شکل گرفت. این بخشی از حرکت گسترده‌تر هنر اکسپرسیونیستی را تشکیل می‌دهد.
در اوایل قرن بیستم میلادی یک جنبش متمرکز اکسپرسیونیستی وجود داشت که جورج کایزر (Georg Kaiser ) و ارنست تولر (Ernst Toller) مشهورترین نمایشنامه‌نویسان آن بودند. سایر دراماتیست‌های قابل توجه اکسپرسیونیست شامل راینهارد سورژ (Reinhard Sorge)، والتر هانسنکلور (Walter Hasenclever)، هانس هنی جان (Hans Henny Jahnn) و آرنولت برونن (Arnolt Bronnen) بودند.
رهبر جنبش تئاتر اکسپرسیونیست، فرانک ودکیند (Frank Wedekind) بازیگر و نمایشنامه‌نویس آلمانی است که از جنبش اصلاح طلب ایبسنیت (Ibsenit) به دلیل عدم حمله به اخلاق جامعه بورژوایی انتقاد کرد. Wedekind در نمایشنامه‌های خود به دنبال نمایش آن‌چه در زیر سطح نجابت و تزئینات قرار داشت، حرکت کرد. در این فرآیند، او اغلب نقش‌هایی را معرفی می‌کرد که بیشتر از نقش شخصیت‌های واقع‌گرایانه، نقش نمادین دارند.
نمایشنامه های اکسپرسیونیستی غالباً بیداری معنوی و رنج‌های شخصیت‌های اصلی خود را دراماتیک می‌کند و از آن‌ها به عنوان Stationendramen (درام های ایستگاه) یاد می‌شود. آگوست استریندبرگ (August Strindberg) با سه گانه «زندگی‌نامه خود به دمشق (1990-1984)» این فرم را پیشگام کرده بود.
نمایشنامه «قتل ، امید زنان» از اسکار کوکوشکا در سال 1909، اغلب اولین درام اکسپرسیونیست نامیده می‌شود. در آن، یک زن و مرد بی‌نام برای سلطه می‌جنگند.
این نمایش‌نامه‌ها اغلب مبارزه با ارزش‌های بورژوایی و قدرت حاکم را دراماتیک می‌کنند که اغلب در چهره یک پدر شخصیت‌سازی می‌شود. در نمایشنامه Der Bettler، پدر قهرمان داستان، یک بیمار روانی است که رویای استخراج ثروت از مریخ را به سر دارد که سرانجام توسط پسرش مسموم شد. در Vatermord نیز، پسر، پدر مستبد خود را با ضرب‌و‌شتم به قل می‌رساند، و فقط مجبور می‌شود از شرارت‌های جنسی مادرش مراقبت کند.
اکثر نمایشنامه‌های اکسپرسیونیستی در یک سری صحنه‌ها یا قسمت‌های کوچک تکه‌تکه شد. این سبک تئاتر با نام Stationendrama (“درام ایستگاهی”) خوانده می‌شد و به وضوح از اصول نمایش‌های پر رمز و راز قرون وسطایی ناشی می‌شد. این امر باعث شد تا صحنه در تئاتر به عنوان عنصری بی‌نیاز از بیرون تلقی شود. اهمیت و معنایی که از آمیختن یا جمع شدن صحنه‌ها حاصل می‌شود، نه پیشرفت روایت مداوم از صحنه به صحنه و از این به دنبال آن است که نیازی به سازگاری تنظیم ندارد. در مرد و توده های ارنست تولر (1920) صحنه ها در طول نمایشنامه بین واقعیت و رویا متفاوت بودند.
6 ویژگی تئاتر اکسپرسیونیست
اتمسفر تئاتر اکسپرسیونیسم
جو آن غالباً رویایی و کابوس است. حالت آن با نورپردازی سایه‌دار، غیرواقعی و تحریفات بینایی همراه است. در این حالت، شخصیت‌ها با مکث‌ها و وقفه‌های بعضا طولانی در دیالوگ‌های متقابل، به صورت غیرعادی زمان مکالمات را افزایش داده و باعث ایجاد حالتی مشابه رویا می‌شوند.
محیط اجرای تئاتر
در این سبک، از جزییات درام طبیعت‌گرا پرهیز می‌شود. تصاویر ساده‌تر که فقط موضوع نمایشنامه را بیان کند مورد استفاده است. دکوراسیون اغلب از شکل‌های عجیب و غریب و رنگ‌های حسی تشکیل می‌شود.
طرح و ساختار
طرح و ساختار نمایشنامه تمایل به جداسازی و شکسته‌شدن در قسمت‌ها، حوادث و پرده‌های نمایش دارد که هر کدام معانی خاص خود را ایجاد می‌کردند. به جای تعارض دراماتیک، تأکید بر دنباله‌ای از اظهارات نمایشی است که توسط فردی رویایی، که معمولاً خود نویسنده است، انجام می شود. از این ساختار، تئاتر حماسی برشت رشد کرد.
شخصیت‌های نمایش
شخصیت ها فردیت خود را از دست دادند و صرفاً با عنوان های بی نام ، مانند یک مرد، یک پدر، یک پسر و… شناخته می‌شوند. چنین ویژگی‌هایی بیشتر از شخصیت‌های فردی کلیشه‌ها و کاریکاتورها هستند و به جای افراد خاص، گروه‌های اجتماعی را نمایندگی می‌کنند.
دیالوگ‌ها
دیالوگ‌ها، برخلاف گفت‌وگو‌های استاندارد دو یا چند نفره، به سمت حالات شعرگونه و دارای حالات حماسی است. ممکن است دیالوگ‌ها از فرم یک مونولوگ طولانی تبدیل به عبارات تک‌کلمه یا دوکلمه‌ای کاملا تلگرافی شود.
سبک بازیگری
سبک بازیگری تئاتر اکسپرسیونیسم یک انتقال از رئالیسم استانیسلاوسکی بود. علاوه بر این، برای اجتناب از جزئیات رفتارهای انسانی، ممکن است یک بازیگر بیش از اندازه تحت‌تأثیر قرار گیرد و حرکات گسترده و مکانیکی عروسکی را انجام دهد.
کلام آخر: تئاتر اکسپرسیونیست چیست؟
تئاتر اکسپرسیونیسم یک سبک غیرواقعی یا فوق واقع‌گرایانه مبتنی بر بیان احساس است که از جلوه های مختلف بیرونی (تنظیمات، نورپردازی، موسیقی و …) برای نشان دادن حالات درونی استفاده می‌کند. از نظر ساختاری، نمایشنامه‌های اکسپرسیونیست تمایل دارد که از یک سری صحنه‌های کوتاه ساخته شود. اکسپرسیونیسم در دهه 1920 بویژه در آلمان و سپس در ایالات متحده شکوفا شد.
نظرات کاربران