زنان چه می‌خواهند؟ این سوال را بنیان‌گذار پایه‌های علم روانکاوی «زیگموند فروید» طرح کرد و اذعان کرد که پاسخی برای آن ندارد! در این مطلب با محوریت معرفی و نقد فیلم Babygirl 2024، می‌خواهیم پاسخ «هالینا رین» (Halina Reijn) کارگردان هلندی، به این سوال را بررسی کنیم. با ما همراه باشید.
نقد فیلم Babygirl 2024 بدون توجه به رویکرد روانکاوانهٔ فیلم، ناقص است. توجه این متن، به خوانشی روانکاوانه از فیلم است (البته تلاش شده تا سایر ابعاد فیلم را نیز مورد بررسی قرار دهیم). کاراکتر «رومی» در این فیلم، با بازی خیره کنندهٔ «نیکل کیدمن» (Nicole Kidman)، مدیرعامل قدرتمند یک شرکت رباتیک است. او در ظاهر همه چیز دارد؛ شوهر موفق، فرزندان سالم و ثروت؛ اما در خلوت، با تماشای فیلم پو-رن به ارگاسم می‌رسد و به سک-س BDSM پناه می‌برد. ورود کاراکتر جذاب «ساموئل»، کارآموز جوان و جسور با بازی «هریس دیکنسون» (Harris Dickinson) به زندگی رومی، واقعیت تلخ پنهان شده در این ظاهر پوشالی را برملا می‌کند. فیلم Babygirl در جشنواره ونیز 2024 با هفت دقیقه تشویق مداوم تماشاگران روبرو شد و جایزهٔ بهترین بازیگر زن برای کیدمن را به همراه داشت. هالینا رین، کارگردان این فیلم در مصاحبه با فیلم‌میکر مگزین (Filmmaker Magazine) گفت:
«این فیلم دربارهٔ بیدار شدن هیولای درون یک زن است. هیولایی که جامعه آن را سرکوب کرده است.»
شخصیت رومی، نماد «سوپرایگو» (superego) فرویدی است؛ کنترل‌گر، کمالگرا و همیشه در حال سرکوب «اید» (id) جنسی‌اش. رابطه با ساموئل به نوعی، نسخهٔ مدرن «انتقال فرویدی» (transference) است. ساموئل نه تنها عاشق، بلکه درمانگر ناخواسته می‌شود که لایه‌های سرکوب‌شدهٔ رومی را بیرون بکشد.
جنجالی‌ترین پلان فیلم Babygirl 2024
صحنهٔ شیرخوردن ساموئل از رومی، بحث‌برانگیزترین پلان این فیلم است. هالینا رین در مصاحبه با ووگ هلند (Vogue Netherlands) گفت:
«وقتی نوزده ساله بودم، با یک بازیگر بلژیکی جوان رابطه‌ای داشتم. یک شب در آپارتمانش در بروکسل، او از من خواست که به او شیر بدهم؛ نه به معنای جنسی، بلکه به معنای واقعی کلمه؛ مثل یک نوزاد! آن لحظه برایم خیلی عجیب و در عین حال قدرتمند بود. سال‌ها بعد، وقتی داشتم فیلمنامهٔ Babygirl را می‌نوشتم، همان تصویر دوباره به سراغم آمد و تصمیم گرفتم آن را وارد فیلم کنم. چون دقیقاً همان چیزی بود که می‌خواستم نشان دهم. تسلیم شدن کامل یک زن قدرتمند در برابر یک مرد جوان‌تر، بدون هیچ منطقی جز میل خالص.»
خیلی‌ها فکر می‌کردند این صحنه برآمده از یک تصویر ذهنی است.این صحنه به نوعی تعبیر «بازگشت به کودکی» (regression) یا «عقب‌گرد فرویدی» است. ساموئل با این کار، رومی را به مادر و خودش را به نوزاد تبدیل می‌کند. اما وقتی معلوم شد که این صحنه برگرفته از تجربهٔ واقعی کارگردان است، بحث‌ها دوچندان شد. بعضی‌ها گفتند «این خیلی خصوصی است و نباید در فیلم نمایش داده می‌شد» و بعضی‌ها گفتند «این دقیقاً باعث می‌شود فیلم واقعی‌تر باشد». نیکول کیدمن هم در مصاحبه با ونیتی فیر (Vanity Fair) گفت:
«وقتی هالینا داستان واقعی‌اش را برایم تعریف کرد، تازه فهمیدم چرا این صحنه برایش این‌قدر مهم است. من هم ترسیدم، اما قبول کردم چون صادقانه بود.»
با تعبیر ناخودآگاه یونگی هم می‌توان این تصویر را تحلیل کرد. شیر نماد «آنیما» (anima) یا جنبهٔ زنانه سرکوب‌شده در مردان است که اینجا به شکل معکوس نمود پیدا کرده است. ساموئل با خوردن شیر، رومی را به مادر/کودک تبدیل می‌کند و قدرت را واژگون می‌سازد.
یکپارچه شدن با ناخودآگاه در سایه
از دیدگاه یونگ، رومی در بحران میانسالی است. مواجهه با «سایه» (shadow)، تمایلات سرکوب‌شدهٔ رومی را نشان می‌دهد. کیدمن با چشمان پر از ترس/لذت، این دوگانگی را به بهترین شکل به تصویر کشیده است. تا جایی که نشریهٔ معتبر ورایتی (Variety)، بازی کیدمن را بهترین بازی سال معرفی کرد. نقد فیلم Babygirl 2024 بدون تحلیل بازی کیدمن کامل نیست. او در ۵۶ سالگی، رومی ۴۹ ساله را با ظرافت بازی می‌کند. بوتاکس، کریوتراپی و گریم سنگین، همه برای حفظ ظاهر «مادر» مورد استفاده قرار گرفته است.. کیدمن در کنفرانس جشنوارهٔ کن گفت:
«بازی در این نقش، گاهی از توان من خارج بود. حتی بعضی وقت‌ها مجبور شدم تولید را متوقف کنم.»
هریس دیکینسون (Harris Dickinson) نیز یک ستارهٔ واقعی است. راجر ایبرت (منتقد) نوشت: «دیکینسون فیلم را می‌دزدد». ساموئل گاهی مطمئن و گاهی شکننده است. دیکینسون در «لس‌آنجلس تایمز» گفت: «نقش مرا ترساند. نمی‌دانستم چطور او را واقعی کنم.» از نگاه فرویدی، او «پسر-مرد» (puer aeternus) یونگی است. جوان ابدی که قدرت را با تهدید درهم می‌آمیزد. کیدمن در مورد بازی دیکینسون می‌گوید: «با هریس، همه چیز طبیعی شد.»
سگ وحشی رام شده با یک کوکی
«جاسپر ولف» (Jasper Wolf) در مقام فیلمبردار، دکوپاژ واقعاً هوشمندانه‌ای داشته است. پلان‌های کلوزآپ از صورت رومی در لحظهٔ ارگاسم جعلی (اولین صحنهٔ فیلم)، با نور سرد آبی، حس انزوای ناخودآگاه را می‌دهد. وقتی ساموئل وارد می‌شود، قاب‌ها بازتر می‌شوند. تصاویر اورهد (overhead shots) در دفتر رومی، قدرت او را نشان می‌دهد. از طرفی شات‌های دالی این آهسته (Slow Dolly In) به صورت ساموئل، تهدید پنهان را به نمایش می‌گذارد. نسبت تصویر وایداسکرین (widescreen)، حس محبوس بودن در دنیای شرکتی را تقویت می‌کند؛ اما در صحنه‌های خصوصی، قاب تنگ‌تر می‌شود.
در نقد فیلم Babygirl 2024، نمادها نقش مهمی را ایفا می‌کنند. سگ وحشی در صحنه اول، نماد «اید» (id – غریزه سرکوب‌شده) رومی است. ساموئل با یک کوکی، سگ را آرام می‌کند. این دقیقاً مثل «دام» (dom – غالب) است که «ساب» (sub – فرمانبردار) را کنترل می‌کند.
دفتر شرکت رباتیک هم نماد دیگری است. رومی ربات‌ها را مدیریت می‌کند، اما خودش مثل رباتی شده که احساساتش را خاموش کرده است. (هشدار اسپویل) در پایان فیلم، رومی برای اولین بار ارگاسم واقعی را تجربه می‌کند. این لحظه تداعی کنندهٔ مفهوم یونگی «یکپارچه شدن سایه» (integration of shadow) است. او حالا با بخش تاریک وجودش آشتی کرده و کامل شده است.
موسیقی فیلم (که در فهرست نامزدهای اسکار هم بود) با صدای ویولن‌های پرتنش، اضطراب درونی رومی را عالی نشان می‌دهد. بودجهٔ ساخت فیلم کم حدود 20 میلیون دلار) بود. فروش جهانی‌اش تا نوامبر 2025 به حدود 30 میلیون دلار رسید. البته موفقیت اصلی فیلم، نه از منظر اقتصادی که از نظر هنری بود. منتقد نشریهٔ «گاردین» (The Guardian) فیلم را «سطحی اما بسیار جسور» خواند. منتقد نیویورک تایمز (The New York Times) در نقد فیلم Babygirl 2024 نوشت: «یادآور فیلم چشمان کاملاً بسته (Eyes Wide Shut) است». منتقد ان‌پی‌آر (NPR) آن را «خشن‌تر از کارهای قبلی کیدمن» معرفی کرد. نقد فیلم Babygirl 2024 نشان می‌دهد رین با جسارت، پرسش فروید را به قرن بیست و یکم می‌آورد. او در جواب به پرسش بنیادین فروید (زنان قدرت می‌خواهند یا تسلیم؟) می‌گوید: هر دو؛ اما با آگاهی.
فیلم «بیبی گرل ۲۰۲۵» از سایت Rotten Tomatoes امتیاز 76% را کسب کرد. وبسایت متاکریتیک (Metacritic) امتیاز 79 از 100 را به فیلم داد و در آی‌ام‌دی‌بی (IMDb) رتبه 5.8 از 10 را دریافت کرد. این امتیازها نشان می‌دهد که مخاطبان عادی سینما، احتمالاً از تماشای فیلم لذت نمی‌برند. هذم صحنه‌های اروتیک و روایت آزاد فیلم از روابط جنسی، مخاطبی که تنها به دنبال سرگرم شدن است را به مرز جنون و فروپاشی می‌رساند. اما منتقدان و مخاطبان خاص سینما، قطعاً فیلم را دوست دارند.
کلام پایانی
در پایان نقد فیلم Babygirl 2024، می‌خواهیم پرسش فرویدی که در آغاز طرح کردیم، را پاسخ دهیم. فیلم در پاسخ به این پرسش که «زنان چه می‌خواهند؟» در یک کلام می‌گوید: آزادی. آزادی برای babygirl بودن، بدون شرم و حیا. این فیلم، با بازی خیره‌کنندهٔ کیدمن و دیکینسون، یکی از جسورانه‌ترین و بهترین فیلم‌های 2024 است. توصیه می‌کنم اگر به مباحث روانکاوی و فیلم‌های اروتیک علاقه دارید، تماشای این فیلم را از دست ندهید. شاید ناخودآگاه خودتان بیدار شود! اگر فیلم را دیده‌اید، بگویید که کدام صحنه بیشتر شما را به فکر فرو برد؟ همچنین برای خواندن نقد فیلم‌های بیشتر، کانال تلگرام عمریست را دنبال کنید. منتظریم!
مطالب بیشتر بخون …
نظرات کاربران