فیلم About Dry Grasses 2023 که در زبان فارسی با نام «روی علف‌های خشک» شناخته می‌شود، آخرین ساخته کارگردان سرشناس کشور ترکیه یعنی «نوری بیلگه جیلان» است. این فیلم که برای اولین‌بار در جشنواره کن اکران شد، با استقبال خوب مخاطبان مواجه شد و نقدهای مثبتی را از منتقدان دریافت کرد. در این مقاله، نقد فیلم «روی علف های خشک» را از نگاه برخی از بزرگ‌ترین منتقدان سینما بیان می‌کنیم.
فیلم About Dry Grasses یکی از بهترین فیلم‌های منتشر شده در سال 2023 است. تیم هنریست در ابتدا تماشای این فیلم را به شما پیشنهاد می‌کند و اگر فیلم «روی علف‌های خشک» را دیده‌اید، شما را به خواندن نقدهایی که در ادامه آمده است، دعوت می‌کنیم.
نقد فیلم «روی علف های خشک» به قلم «جان بِلسدِل»
کارگردان ترک «نوری بیلگه جیلان» با فیلم «روی علف‌های خشک» یک مدیتیشن زمستانی فوق‌العاده درباره شکنندگی مردان را به تصویر کشیده است. او در این فیلم دست به روایتی می‌زند که به ما یادآور می‌شود، چگونه زندگی خودمان را جهنم می‌سازیم و سپس خودمان را فریب می‌دهیم که در دام افتاده‌ایم.
فیلم با منظره‌ای آغاز می‌شود که توسط برف محو شده است و تنها نشانه‌ای از جاده در آن دیده می‌شود. حتی اینجا و در خلأ سفید، محدودیت‌هایی وجود دارد که خواسته‌های کارگردان را مطرح می‌کند. شخصیت صامت (دنیز سلیلوغلو) یک معلم هنر محترم است که با خستگی از وضع موجود، به دنبال موقعیت خود می‌گردد. او به کودکان روستایی چگونه نقاشی‌کردن را می‌آموزد؛ اما خود با عکاسی‌کردن به شکل آماتور، حواسش را پرت می‌کند. تمام تفریح او در این روستای دورافتاده، نوشیدن مشروب با یک مغازه‌دار محلی است. یکی از شاگردان او به نام سویم، دختری باهوش است که ظرافت‌های موجود در رفتارش، باعث می‌شود صامت به او علاقه‌مند شود.
هنگامی که صامت به رفتار نامناسب با یک دانش‌آموز متهم می‌شود، برای همه آشکار است که با چه کسی ارتباط دارد. به طور ضمنی گفته می‌شود که دفاع خصمانه صامت، تا حدی ناشی از احساس گناه جزئی او است. مشکل پیش‌آمده برای او حاد نیست؛ اما صامت به همراه هم‌خانه و معلم همکارش کنان (مصعب اکیچی) که به او نیز اتهام مشابهی وارد شده، نگران است. کنان مدام به خودش فشار می‌آورد؛ اما صامت سویم و شاگردانش را تنبیه می‌کند و یک خودشیفتگی ناامیدکننده را آشکار می‌کند. به نظر می‌رسد صامت از نقش خود به‌عنوان یک معلم آگاه نیست. او بدون خردورزی، نقش خود به‌عنوان یک معلم را در تحکیم حقانیتش به دانش‌آموزان می‌بیند و از یاد می‌برد که وظیفهٔ او آموزش‌دادن به آنهاست. صامت دانش‌آموزان را جمع‌کننده‌های سیب‌زمینی خطاب می‌کند که دور زخم‌های خودشان پیچیده‌اند و بدین شکل، آن‌ها را تحقیر می‌کند. صامت به‌کلی فراموش می‌کند که محافظت یا مراقبت از اهالی روستا و به‌ویژه دانش‌آموزان بخشی از زندگی او بوده است.
صامت هم‌زمان که با اتهامات خود دست‌وپنجه نرم می‌کند، یک دوستی محبت‌آمیز با معلمی با نام نورای (مروه دیزدار) شروع می‌کند که در مدرسهٔ روستای مجاورشان مشغول به تدریس است. نورای زنی است که پای خود را در یک بمب‌گذاری انتحاری ازدست‌داده است؛ اما هنوز به کاری که می‌تواند انجام دهد امیدوار است. او نیز مانند صامت یک هنرمند آماتور است. صامت، نامطمئن و بی‌دست‌وپا به کنان پیشنهاد می‌دهد که از نورای خواستگاری کند؛ اما درست زمانی که نورای به کنان علاقه نشان می‌دهد، عصبانی می‌شود و حسادت در زندگی او پدیدار می‌شود. «نوری بیلگه جیلان» به همراه دو فیلم‌نامه‌نویس همکار خود یعنی همسرش «اربو جیلان» و «آکین آکسو» دیالکتیک بین امید و ناامیدی را در یک صحنه گفت‌وگوی طولانی بین صامت و نورای آشکار می‌کنند. گفتگویی که نشان می‌دهد صامت در برابر پرسش‌های ساده و سخت نورای، حرفی برای گفتن ندارد و چقدر از نظر فکری با یکدیگر فاصله دارند.
وقتی همان شب، صامت به سمت ارضای نیاز جنسی خود حرکت می‌کند، جیلان کاراکتر خود را از صحنه فیلم خارج می‌کند، از مسیر استودیو به حمام می‌برد تا قرص ویاگرا بخورد. شکستن دیوار چهارم در این سطح بسیار متلاطم است؛ چون در این مرحله بیش از دو ساعت از فیلم گذشته است. بااین‌حال او دنیای خود را چنان متقاعدکننده ساخته است که مخاطب بدون توجه به این توهم با فیلم همراه شده و ادامه می‌دهد. این یک‌لحظه، نشانی از نبوغ و جسارت کارگردان است و از نکاتی است که باید در نقد فیلم «روی علف های خشک» از آن یادکرد. آیا کسی می‌تواند به‌اندازه جیلان و فیلم‌بردارانش «جواهیر شاهین» و «کورشات اورسین» یک صحنه را به این زیبایی کادربندی و فیلم‌برداری کند؟ او از میان تصاویر پست زندگی روستایی که محقر بودن آن کاملاً باورپذیر است، در یک‌لحظه جدا می‌شود و همچون هنرمندی که ساخته خود را خراب می‌کند، به تصاویر اتاق‌های تو در توی استودیوی فیلم‌برداری می‌رود که هیچ سنخیتی با فضاهای به تصویر کشیده شده در فیلم ندارد. این سبک متحرک جیلان است که از میان تصاویر طبیعت بکر، به خانه‌های روستایی می‌رود و گاهی سر از استودیوی فیلم‌برداری می‌رود و درعین‌حال، همه چیز قانع‌کننده به نظر می‌رسد.
از دیگر نکاتی که در نقد فیلم About Dry Grasses باید به آن اشاره کرد، شخصیت‌پردازی‌های فیلم است. شخصیت‌های فیلم «روی علف‌های خشک» با وجود ایرادات آشکارشان، ظریف و دوست‌داشتنی هستند. جیلان یک فیلمساز چیره‌دست است که در زمان پخش 197 دقیقه‌ای فیلم، اشتیاق و منیت مردانه را به تصویر کشده است. فیلمی نیمه کمدی که با بخشی از تراژدی کشوری که مانع رشد شهروندانش می‌شود در هم آمیخته است. با این وجود، صامت مردی است که آنقدر در گلایه هایش راحت است که وضعیت خودش را بهتر نمی کند. او ترجیح می‌دهد همه شکست بخورند تا ثابت کند که حق با اوست. رفتار او با سویم ثابت می‌کند که به دور از اینکه منتقد سیستم باشد، او ذینفع و در واقع عامل آن است.
نقد فیلم About Dry Grasses از «پیتر بردشاو»
نویسنده ترک «نوری بیلگه جیلان» یکی دیگر از درام‌های گسترده، نشخوارکننده و مشخصاً شخصیت‌محور چخوفی خود را ارائه کرده است. دوباره در سراسر مناظر چشم‌نواز آناتولی گسترده شده است و دوباره تأکید جیلان بر عکاسی و پرتره است. بااین‌حال، این فیلم یک پلان غیرمعمول دارد. یک متا لحظه بسیار حیرت‌آور و برشتی که به ما یادآور می‌شود، این فیلمی است که در حال تماشای آن هستیم و از واقعیت محض فاصله دارد.
در بخش آخر فیلم درباره علف‌های خشک، شخصیت اصلی آن به این واقعیت فکر می‌کند که به نظر می‌رسد زمین بسیار زیبای آناتولی تنها دو فصل دارد. اولین فصل، زمستان پوشیده از برف است که در آن عکس جیلان از یک چهرهٔ تنها را می‌بینیم که در برف به سمت دوربین می‌دود. این ناگهان جای خود را به فصل دوم؛ یعنی تابستان روشن می‌دهد که آه زمین خود را در یک علف خشک بی‌خاصیت پوشانده است که در زیبایی سخت خود جذابیتی مرموز دارد.
این فیلم در ظاهر یک درام آشنا (تقریباً تکراری) دربارهٔ معلمی است که شغلش به دلیل اتهام آزار جنسی یک دانش‌آموز به خطر افتاده است. صامت شخصیت یک معلم کچل در یک مدرسه دولتی در منطقه دورافتاده است که صراحتاً از همه چیز حوصله‌اش سر رفته و مشتاق مهاجرت و بازگشت به استانبول است. او معلمی است که به خود می‌بالد. بخشی از این غرور به‌خاطر صمیمیتش با دانش‌آموزان است؛ اما درعین‌حال می‌تواند طغیان‌های بدخلقی داشته باشد که در آن بازی خیره‌کننده‌ای را به تصویر کشیده است. او با همکارش، کنان اقامتگاهی مشترک دارد.
شاگرد موردعلاقه صامت، یک نوجوان چهارده‌ساله به نام سویم (ایس باگچی) است که با او شوخی‌های عشوه‌آمیز دارد و گاهی اوقات بازویش را دور بدن او می‌گیرد. وقتی یکی از کارکنان مدرسه، یک نامهٔ عاشقانه خطاب به صامت در دفتر تمرین سویم پیدا می‌کند، سویم تحقیر شده، اشک می‌ریزد و از صامت به سردی خجالت می‌کشد. محبت گرم او به معلمش با حس محتاطانه‌ای جایگزین می‌شود و همین مسئله صامت را به دردسر می‌اندازد.
سویم به دفتر صامت می‌آید و التماس می‌کند که نامه‌اش را به او پس بدهد. او فوراً احساس می‌کند که ادعای حمایتی صامت از او، یک دروغ است و در آن لحظه، تمام احساساتش نسبت به صامت به خشم تبدیل می‌شود. همین مسئله منجر به یک ادعای سوءاستفاده علیه صامت و کنان می‌شود. صامت گمان می‌کند که هدف اصلی این اتهامات که توسط مقامات مدرسه مشخص نشده، کنان است. این تفکر غلط، باعث رشته رقابت‌هایی مضحک می‌شود که پیامدهایی بر رابطه او با نورای دارد. نورای معلمی است که در یک مدرسهٔ دیگر به تدریس مشغول است و به نظر می‌رسد که ایجاد رابطهٔ عاطفی با کنان را ترجیح می‌دهد.
تداوم جریان زندگی، یکی از نکاتی است که در نقد فیلم روی علف های خشک باید به آن اشاره کرد. زندگی در این روستای دورافتاده جریان دارد. تحقیقات در مورد صامت ادامه دارد. دوستی مضحک و دوگانهٔ او با کنان و همچنین دوستی پرحرف و سرسختانه او با دیگر مردم روستا نیز ادامه دارد. همه چیز بدون رسیدن به هیچ نقطهٔ پایانی هیجان‌انگیزی، ادامه می‌یابد و درعین‌حال، احساسات ضد اقلیمی صامت نیز ادامه می‌یابد. این فیلم که در ابتدا مانند بسیاری از فیلم‌های جیلان غیرشفاف است، در کیفیت گستاخانه و گسترده‌اش چیزی جذاب دارد. در واقع این جذابیت، یک کیفیت ادبی است. جیلان به صامت ویژگی‌های یک راوی ظالمانه، سرخورده، ناراضی و درعین‌حال به‌اندازه کافی سخاوتمند در راه خود، می‌بخشد.
فیلم «روی علف‌های خشک» یک اثر بسیار جذاب دیگر از این کارگردان منحصربه‌فرد است. کارگردانی که به‌خاطر فیلم خواب زمستانی، برندهٔ نخل طلایی کن شده است. جیلان همچنان به‌عنوان یک کارگردان شایسته، به فیلم‌سازی خود ادامه می‌دهد و این فیلم نیز، در لیست فیلم‌هایی با امتیاز A قرار می‌گیرد.
کلام پایانی
در این مطلب، به نقد فیلم روی علف های خشک از نگاه «جان بِلسدِل» و «پیتر بردشاو» پرداختیم. این مطلب در ادامه آپدیت خواهد شد و نقدهای اختصاصی فیلم About Dry Grasses 2023 از تیم منتقدان هنریست، به این مطلب اضافه خواهد شد. همچنین اگر شما هم این فیلم را دیده‌اید، نظرتان را در مورد فیلم (در بخش کامنت‌ها) با ما به اشتراک بگذارید.
عالی
خیلی لذت بردم – دست مریزاد