«کاخ» نام آخرین فیلم ساخته شده توسط «رومن پولانسکی» است که در سال 2023 منتشر شده است. این فیلم برای اولین‌بار در هشتادمین «جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز» به نمایش درآمد. منتقدان سینمایی نظرات ضدونقیضی در مورد این فیلم ارائه کرده‌اند؛ اما اکثر منتقدان بر این باورند که فیلم «کاخ» بدترین فیلم کارنامهٔ هنری پولانسکی است. در این مطلب نقد فیلم کاخ (The Palace 2023) را از زبان بزرگ‌ترین منتقدان سینمایی، خواهیم خواند.
فیلمنامه فیلم «کاخ» را پولانسکی با همراهی «یرژی اسکولیموفسکی» و «اوا پیاسکوفسکا» نوشته است. این فیلم روایتگر داستان حوادث عجیب یک مهمانی شام برای آغاز سال 1999 در کاخ «گستاد» است؛ درحالی‌که طبق باور یک پیشگوی بزرگ، قرار است دنیا به پایان برسد. در این میهمانی لاکچری که در هتل گستاد، واقع در رشته‌کوه‌های آلپ برگزار می‌شود، ثروتمندترین آدم‌های جهان گرد یکدیگر جمع شده‌اند با خوردن خاویار و شراب‌های گران‌قیمت، به استقبال پایان دنیا می‌روند. در ادامه نقد فیلم کاخ (The Palace 2023) را به قلم «ژان بروکس» منتقد «گاردین» و «جردن مینیتزر» منتقد «هالیوود ریپورتز» می‌خوانیم. با ما همراه باشید.
نقد فیلم کاخ به قلم «ژان بروکس» منتقد گاردین
کمدی تلخ «کاخ» که ماجرای آن در یک هتل و در شب سال نوی 1999 میلادی می‌گذرد، آن‌چنان فاجعه‌بار است که با دیدن آن می‌خواهید به سمت تپه‌ها بدوید. ممکن است برای هذم فیلم جدید رومن پولانسکی، نیاز به یک نوشیدنی سنگین داشته باشید، یا هر چیز دیگری که درد را کاهش دهد. آخرین ساختهٔ پولانسکی 90 ساله که در بخش غیر رقابتی جشنوارهٔ فیلم ونیز به نمایش درآمد، یک فیلم هتلی مضحک و وحشتناک ضعیف است که با گفتگو درباره‌ٔ آرماگدون (پایان دنیا) شروع می‌شود و به رابطهٔ جنسی سگ با پنگوئن ختم می‌شود.
اگرچه پایان‌بندی فیلم کاخ (The Palace) مانند دیگر فیلم‌های این کارگردان مثل «بچهٔ روزماری» و «محلهٔ چینی‌ها» با یک تصویر اسلوموشن و حرکت آهستهٔ دوربین به پایان می‌رسد، اما خبری از پایان‌بندی‌های باشکوه آثار قبلی او نیست. خیلی آسان است که بگوییم پولانسکی یک کارگردان تمام شده است و تنها سایه‌ای کم‌رنگ از فیلمساز فوق‌العاده بااستعداد دهه‌های 1960 و 70 را در این فیلم می‌بینیم. فیلم قبلی او یعنی «افسر و جاسوس» یک تصویر محکم و ارزشمند بود؛ اما «کاخ» وحشتناک است. یک فیلم فربه و بی‌نشاط که انزجار جنسی را با برانگیختگی اشتباه می‌گیرد. واضح است که پولانسکی از دنیا و ثروتمندانی که در اینجا به ما نشان می‌دهد، شوریده است؛ اما این شوریدگی علی‌رغم تلاشی که دارد، اصلاً طنازانه نیست.
آیا اشاره به سکانس پایانی فیلم کاخ، آن را اسپویل می‌کند؟ خیر؛ چرا که فیلم تا پیش از رسیدن به انتها، خراب شده است و تصویر پایانی آن سهل و اتفاقی است. طرح اصلی فیلم قرابتی با معاشقه طولانی بین یک سگ و یک پرنده ندارد. شب سال نوی 1999 است و ویروس Y2K در شرف شکستن است. بچهٔ «فانی آردانت» به‌تازگی روی ملحفه‌هایش ریده است و «هانسولی کوپ» (الیور ماسوچی) مدیر خشمگین هتل، کارش را تمام کرده است. او از سوئیت پنت‌هاوس به آشپزخانه‌ها پین‌بال می‌زند و جملاتی ازاین‌قبیل فریاد می‌زند: آیا همه در این هتل دیوانه شده‌اند؟
دکور «کاخ» شبیه به یک صحنه‌آرایی شیک دهه 60 است که برای مدت طولانی در سرداب باقی مانده است. علاوه بر این، فهرست میهمان حاضر در این کاخ، یک لیست کامل از لعنت‌شدگان است. «جان کلیس» نقش «آرتور دانکن دالاس سوم» را بازی می‌کند که ظاهراً 97 سال سن دارد و با عروس 22 ساله‌اش در تعطیلات است. «میکی رورک» در نقش «آقای کراش» متزلزل، با صورت قرمز و بلوند خود، مانند «مایکل فابریکانت» خشمگین است که دارد یک فیلم اکشن بازی می‌کند! پولانسکی با افزودن یک ستاره پورنو معروف به نام «بونگو» و یک جراح پلاستیک به نام «دکتر لیما» که روی صورت حداقل نیمی از میهمانان کار کرده است، می‌خواهد به بار کمدی فیلم بیافزاید؛ اما پوزخندهای ثابت این افراد، تنها کمدی تلخی است که می‌تواند به چشم بیاید.
ساعت به سمت نیمه‌شب حرکت می‌کند. میلیونرهای غمگین اکنون با صورت در خاویار می‌افتند، روی لیموزین استفراغ می‌کنند و روی چراغ‌های کریسمس ادرار می‌کنند. در همین حال تماشاگران در داخل سینمای ونیز، شروع به شکستن درها کرده‌اند و از سالن خارج میشوند. آنها آتش‌بازی و خروج غم‌انگیز «کلیس» را با ویلچر از دست می‌دهند. همچنین به این معنی است که آنها پایان‌بندی فیلم که یک ضربهٔ نهایی است را از دست خواهند داد. آخرین کتک تحقیرآمیز، از یک استاد فیلم‌سازی که به‌ردیف صندلی‌های خالی تحویل داده شده است.
نقد فیلم The Palace 2023 به قلم «جردن مینیتزر»
به‌عنوان یکی از طرف‌داران فیلم‌های پولانسکی، نوشتن در مورد فیلم جدید او برایم شبیه به قدم‌گذاشتن در میدان مین است که سؤالات غیرقابل‌حل فراوانی را در ذهنم ایجاد می‌کند. آیا باتوجه‌به پروندهٔ منتشر شده از آزارهای جنسی توسط پولانسکی و باتوجه‌به سابقهٔ لکه‌دار شده‌اش، آیا می‌توان این فیلم را قضاوت کرد؟ اگر بخش‌هایی از زندگی یک هنرمند مذموم باشد، آیا می‌توان یک اثر ساخته شده توسط او را تحسین کرد؟ آیا پولانسکی همچنان باید اجازه داشته باشد که فیلم بسازد؟ یا اصلاً این دو مسئله از هم جداست و نباید زندگی شخصی یک هنرمند را با آثارش مقایسه کرد؟
اگر پولانسکی که اکنون 90 سال سن دارد، فیلمی در سطح «محلهٔ چینی‌ها» یا «بچهٔ رزماری» بسازد، پاسخ‌دادن به این سؤالات دشوارتر خواهد بود. یا حتی فیلم‌هایی مانند «مستأجر»، «دیوانه‌وار»، «انزجار» و یا حتی اولین فیلم او «چاقو در آب» که بیش از 60 سال پیش منتشر شد و اولین نامزدی اسکار را برای او به ارمغان آورد؛ اما آخرین ساختهٔ این کارگردان یعنی فیلم «کاخ» جای کمی برای ابهام باقی می‌گذارد. این بدترین چیزی است که او تابه‌حال ساخته است.
ماجرای این فیلم در یک استراحتگاه واقع در سوئیس و در رشته‌کوه‌های آلپ، در شب سال نوی 1999 اتفاق می‌افتد. این فیلم کمدی، گروهی از افراد ثروتمند را نشان می‌دهد که با شامپاین، آتش‌بازی و گاری پر از خاویار، از هزاره‌ی جدید استقبال می‌کنند. پولانسکی سپس به آنها استفراغ، شاش، چرندیات سگی، بینی شکسته یک ستاره پورن مرد، یک میلیاردر مرده تگزاسی با نعوظ ابدی را اضافه می‌کند. همچنین یک پزشک جراح پلاستیک که آنقدر به این‌‌ها سرویس می‌دهد که ممکن است مجبور شود کلینیک خود را برای درمان بازیگران باز کند!
چهار سال پس از اکران فیلم «افسر و جاسوس» یک درام مهیج تاریخی که جایزهٔ جشنوارهٔ ونیز را برای او به همراه داشت، اکران این فیلم در جشنواره ونیز، یک خاطره تلخ و فراموش‌نشدنی را برای او به همراه خواهد داشت. در نقد فیلم کاخ (The Palace 2023) نمی‌توان گفت که این فیلم کمدی، هرگز خنده‌دار نیست. این فیلم تلاش بسیاری دارد تا با اضافه‌کردن یک پنگوئن بامزه، بار کمدی فیلم را افزایش دهد، اما پولانسکی و همکاران فیلم‌نامه‌نویس او، هر سه بویی از طنازی نبرده‌اند.
آیا صحنه‌ای از «فانی آردانت» بازیگر فرانسوی که بعد از اینکه سگ شیواوا او تپه‌ای روی تختش انداخته و از هوش می‌رود، بامزه است؟ یا اینکه سگ، ویبرهٔ جنسی او را در مقابل لوله‌کش هتل نمایان می‌کند چطور؟ یا زمانی که شخصیت «جان کلیس» پس از دادن یک گردن‌بند بی‌ارزش «شوپارد» از همسر بسیار جوان‌ترش (برانوین جیمز) می‌خواهد که رابطه دهانی داشته باشد؟ یا وقتی پسر نامشروع «بیل کراش» در هتل ظاهر می‌شود و باعث تحقیر او در لابی هتل می‌شود چه؟ یا در مورد گروه گانگسترهای الیگارشی روسی که هم‌زمان که با دوست دختران بلوندشان در اتاق کناری کشتی می‌گیرند، ناگهان خبر به‌قدرت‌رسیدن پوتین را در تلویزیون میشنوند و آن را جشن می‌گیرند؟
نمی‌توان گفت که پولانسکی کاملاً با خنده بیگانه است. بسیاری از فیلم‌های او یک شوخ‌طبعی تاریک و سورئال را به نمایش گذاشته‌اند. برای مثال، به همه چیزهای بدی که برای «جیک گیتس نیکلسون» در «محلهٔ چینی‌ها» اتفاق می‌افتد فکر کنید. اما کارگردان هرگز سعی نکرده است که یک کمدی مستقیم بسازد و ای‌کاش در ساخت فیلم کاخ هم از این تلاش بیهوده دست میکشید.
در نقد فیلم کاخ باید گفت، کارگردان می‌خواهد یک طنز اجتماعی طبقاتی را به تصویر بکشد که در آن کارکنان هتل به رهبری «هانسولی» سخت‌کوش و متفکر، باید به افتضاح‌ترین آدم‌های روی زمین خدمات دهند. اما آنها هم نه خنده‌دار هستند و نه جالب و کل فیلم را صرف شنیدن فریادزدن‌های مهمانان ثروتمندشان می‌کنند.
فیلم با مجموعه‌ای از تصاویر نسبتاً دلهره‌آور به پایان می‌رسد. زمانی که همه برای تماشای انفجار آتش‌بازی شب سال نو بر فراز کوه‌های آلپ به پشت‌بام هتل می‌روند و قرن جدید را با صدای انفجار و فریاد آغاز می‌کنند. پولانسکی درحالی‌که باهیبت نمایش را تماشا می‌کند، بین وسایل آتش‌نشان و کیسه‌های پول می‌رود و چهره‌های بوتاکس شدهٔ ثروتمندان پوچ، با جرقه‌های قرمز و آبی روشن می‌شود. مانند تماشای تابلویی از «هیرونیموس بوش» است که یک دید ناامیدکننده را منعکس می‌کند. شات پایانی فیلم مربوط به آمیزش شیواوا با پنگوئن است و این یک شوخی نیست!
اگر این آخرین تلاش پولانسکی باشد، پایان‌دادن به یک‌عمر فعالیت حرفه‌ای که شامل تعدادی از بهترین فیلم‌های سینمای مدرن است، بسیار بد و منزجرکننده است. در نقد فیلم کاخ (The Palace) باید گفت که در مجموع این فیلم افتضاحی بیش نیست. پولانسکی هرگز دیدگاه نشاط‌بخشی به زندگی نداشته است؛ اما «کاخ» نه‌تنها دنیای مردان ثروتمند که به تباهی تبدیل شده است را نشان می‌دهد، بلکه اساساً یک فیلم مزخرف است.
کلام پایانی
اگرچه منتقدان بیشماری در نقد فیلم کاخ (The Palace) آن را یک اثر بی‌خاصیت عنوان کرده‌اند؛ اما نام «رومن پولانسکی» به‌قدری در بین کارگردانان سینما درخشان است که به‌سختی می‌توان از دیدن این فیلم صرف‌نظر کرد. در این مطلب به ترجمه دو نقد فیلم کاخ (The Palace 2023) به قلم «ژان بروکس» و «جردن مینیتزر» پرداختیم. اگر شما هم این فیلم را دیده‌اید، نظر خودتان را در مورد فیلم کاخ (در بخش کامنت‌ها) با ما به اشتراک بگذارید.
نظرات کاربران