مرکز اسناد ریاست جمهوری به مناسبت صدمین سال تاسیس سینمای ایران، اسناد تاریخ سینما از سال 1300 تا سال 1357 را با هدف آشنایی روند شکل گیری سینما در ایران منتشر کرد. هنریست در نظر دارد تا برخی از این اسناد را در اختیار علاقه‌مندان بگذارد. لازم به ذکر است که این اسناد تاریخی، بدون کوچک‌ترین دخل و تصرف و مطابق با نسخه‌ی اصلی تهیه شده است. این سند مربوط به تاسیس اولین مدرسه بازیگری سینما در ایران است.
“دهمین سند” از مجموعه اسناد تاریخی سینمای ایران (1300-1357)
این سند که شامل 5 برگ است، در سال 1313 تنظیم شده و در آن درخواست شخصی به نام محمد حسین آیرم به کابینه‌ی وزرا مبنی بر اجازه‌ی صدور مجوز برای اولین مدرسه‌ی بازیگری سینما و همچنین اولین مدرسه فیلمبرداری، مورد بررسی قرار گرفته است. ظاهراً مساله‌ی اصلی بر سر تخصیص بودجه برای تاسیس این مدرسه است. در اولین نامه محمد حسین آیرم یا امیر لشگر آیرم درخواست مفصلی برای تشکیلات نظمیه مملکتی ارسال می‌کند و پیشنهادات خود را ارائه می‌دهد. در ادامه نامه‌ای از طرف نظمیه به وزارت معارف ارسال می‌شود و طی آن وزارت معارف در نامه‌ای که دومین برگ از این سند تاریخی است موافقت کامل خود را برای تاسیس اولین مدرسه بازیگری سینما در ایران به نظمیه اعلام می‌کند.
در سند بعدی نامه‌ای به کابینه‌ی ریاست وزرا ارسال شده و در آن عنوان می‌شود که نظمیه صرفا موافقت کرده و مساله‌ی بودجه را مطرح می‌کند و اظهار نظر می‌کند که اگر منتظر بودجه شوند کار به تاخیر می‌افتد. چهارمین برگ از این سند، نامه‌ی وزارت معارف است که طی ان اعلام می‌کند که بودجه‌ای برای اختصاص دادن به این کار ندارد، اما می‌تواند یک نماینده برای پیگیری محقق شدن این امر به نظمیه بفرستد. پنجمن برگ از این سند هم مکاتبات بین کابینه وزرا و وزارت معارف است و طی آن اجازه داده می‌شود تا با دخالت مستقیم این وزارت خانه، تاسیس اولین مدرسه بازیگری سینما اتفاق بیافتد و خاطر نشان می‌کند نظارت وزارت خانه‌ی دیگری را نیاز ندارد. در این مجموعه اسناد مشخص نمی‌شود که امیر آیرم موفق به دایر کردن اولین مدرسه بازیگری سینما در ایران شده یا نه. اما آن‌چه مسلم است، این‌که اهمیت دادن به این مساله در دستور کار وزارت خانه قرار گرفته و شکل گیری این امر چندان دور به نظر نخواهد رسید. در ادامه شما را به خواندن اصل این اسناد تاریخی دعوت می‌کنیم.
مشخصات ثبتی سند مربوط به تاسیس اولین مدرسه بازیگری سینما در ایران
[شیر و خورشید]
کابینه ریاست وزرا
نمره عمومی”8221
تاریخ:1313/1/19
وزارت جلیله معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه
ریاست کل تشکیلات نظمیه مملکتی جهت تاسیس مدرسه برای تعلیم و تربیت آرتیست جهت سینما و وارد کردن ماشین‌های فیلمبرداری، مرسله به این جانب نوشته و پیشنهاداتی نمونه است که سواد آن لفاً ارسال گردید تا اقدام کرده و نظر خود را اشعار دارند.
سند 10/1
[شیر و خورشید]
وزارت داخله
تشکیلات کل نظمیه‌ی مملکتی
به تاریخ: 14/12/12
نمره:19548
مقام منیع ریاست جلیله‌ی وزرای عظام دامت شوکته
چنان‌که خاطر محترم مستحضر است یکی از مبادی مهم برای تغییر روحیات جامعه و روشن شدن افکار محصلین و معرف ترقیات هر مملکتی سینما است که از این طریق می‌توان افکار عمومی را به مبادی لازمه آشنا و انظار خارجه را به ترقیات حاصله و آبادی‌هایی که در مملکت شده است متوجه ساخت. مثل این که تمام ممالک دنیا در این خصوص مجاهداتی می نمایند و همان‌طور که به نظر مبارک رسید فیلم‌هایی از ایتالیا و آلمان در سفارت‌های مربوطه نمایش داده شد و منظور اساسی آنها معرفی ممالک خودشان بود که معلوم نمایند چه بوده وچه می‌کنند و چه ترقیاتی حاصل کرده‌اند.این موضوع امروز قابل آن است که مورد توجه هیأت معظم دولت واقع و در مملکت شاهنشاهی قدم‌هایی جهت احیای آن برداشته شود و به عقیده‌ی بنده موقع است که وزارت جلیله‌ی معارف یک مدرسه برای تعلیم و تربیت آرتیست تأسیس و همچنین جهت وارد کردن ماشین‌های فیلمبرداری و سایر لوازم مربوطه به این کار اعتباری تهیه نمایند. تردیدی نیست کهدر سال اول و دوم ، مخارج آن از عایدات نمایش فیلم‌ها تأمین وبلکه سرمایه‌ای هم برای اقدامات اساسی‌تر و بزرگتری تهیه خواهد شد. زیرا تهیه‌ی فیلم‌های ایرانی خاصه این که ناطق هم باشد مورد پسند عمومی و عایدات زیادی خواهد داشت. چنان‌که نمایش فیلم دختر لر در یکی از سینما‌ها شانزده هزار تومان عایدی خالص داشته است.
چنانچه این اقدام فعلاً برای وزارت جلیله‌ی معارف مقدور نباشد یا منقضی ندانندچون بعضی از مدیران سینما هم تقاضای امتیاز فیلمبرداری می‌نمایند ممکن است آنها و اشخاص دیگری که حاضر برای این کار باشند پیشنهادات خود را در این خصوص بدهند و پیشنهادات در کمیسیونی مرکب از نمایندگان وزارت جلیله‌ی معارف و تشکیلات نظمیه و وزارتخانه‌های مربوطه طرح ومورد مطالعه واقع گردیده ، به هریک از پیشنهاد دهندگان که بهتر بتوانند از عهده برآیند امتیاز فیلمبرداری داده شود. منوط به نظریه‌ی محترم هیأت معظم دولت خواهد بود.
رئیس تشکیلات کل نظمیه مملکتی
امیر لشکر آیرام [امضا]
به عرض برسد.15/12/12[حاشیه‌ی راست،اول:]
به وزرات معارف نوشته شود که اقدام کرده و نظر خود را [حاشیه‌ی راست،دوم:]
اشعار دارند.18/1/13
ورود به کابینه ریاست وزرا [مهر:]
به تاریخ: 15/12/12
شماره: 822
سند 10/2
[شیروخورشید]
وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه
اداره‌ی انطباعات
به تاریخ: 1/26 سنه 1313
مقام منیع ریاست وزرای عظام دامت عظمه
مرقومه‌ی مطاعه‌ی نمره‌ی 8221 مورخه 13/1/19 متضمن سواد مراسله‌ی ریاست کل تشکیلات نظمیه مللکتی در موضوع تاسیس مدرسه برای تعلیم و تربیت آرتیست جهت سینما و تئاتر و وارد کردن ماشین‌های فیلمبرداری زیارت گردید. محترما خاطر مبارک مستحضر می‌دارد که وزارت معارف با نظریه‌ی ریاست تشکیلات نظمیه نهایت موافقت را داشته و تاسیس چنین مدرسه را لازم و ضروری می‌داند ولی انجام این امر محتاج به مخارج گزافی است. در صورتی که اعتبار کافی برای این منظور ضمن بودجه پیش بینی شود البته نسبت به تهییه و تدارک وسایل افتتاح مدرسه جهت تعلیم و تربیت آرتیست اقدام خواهد شد.
امضا:علی اصغر حکمت
مهر: وزارت معارف و اوفاف و صنایع مستظرفه
حاشیه پایین اول: به عرض برسد
حاشیه پایین دوم : چ.اب نوشته شود: نظر تشکیلات نظمیه تنها تاسیس مدرسه نبود و پیشنهادهای دیگر را هم تضمن بود. در آن باب اظهار نظر فرموده‌اید زیرا که اگر بخواهیم منتظر شویم که در بودجه برای تاسیس مدرسه فیلمبرداری و تربیتآرتیست اعتبار کافی منظور شود ممکن است نتیجه خیلی به تاخیر افتد.13/1/28
مهر: ورود به کابینه وزرا به تاریخ 13/1/28
نمره:574
سند 10/3
[شیروخورشید]
کابینه‌ی ریاست وزرا
تاریخ پاکنویس:29/1/1313
نمره‌ی عمومی:574
تاریخ تحریر:28فروردین ماه 1313
تاریخ ثبت:29/1/1313
وزارت جلیله‌ی معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه
مراسله‌ی جوابیه‌ی آن وزارت جلیله نمره‌ی 779/1826 راجع به پیشنهاد تشکیلات کل نظمیه‌ی مملکتی و تأسیس مدرسه برای تربیت آرتیست و غیره واصل و جواباً اشعار می‌شود :نظر تشکیلات نظمیه تنها تأسیس مدرسه نبود و پیشنهادهای دیگر را هم متضمن بود در آن باب اظهار نظر نفرموده‌اید زیرا که اگر بخواهیم منتظر شویم که در بودجه برای تأسیس مدرسه‌ی فیلمبرداری و تربیت آرتیست اعتبارات کافی منظور شود ممکن است نتیجه خیلی به تأخیر افتد.
[امضای پیش‌نویس:ناخوانا]
سند 10/4
[شیروخورشید]
وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه
اداره‌ی انطباعات
به تاریخ:12/2 سنه‌ی 1313
شماره:949/4564
مقام منیع ریاست وزرای عظام دامت عظمته
مرقومه‌ی مطاعه‌ی نمره‌ی 574 مورخه‌ی 29/1/13 راجع به پیشنهاد ریاست تشکیلات نظمیه‌ی مملکتی و تأسیس مدرسه جهت تربیت آرتیست زیارت گردید. محترماً معروض می‌دارد همان‌طور که مرقوم فرموده‌‌اند به واسطه موجود نبودن اعتبار چون ممکن است انجام این منظور که فواید چندی را متضمن است به تأخیر افتد علیهذا نسبت به پیشنهاد ریاست تشکیلات نظمیه در موضوع تشکیل کمیسیونی مرکب از نمایندگان وزارتخانه‌ها و دوایر مربوطه و رسیدگی به پیشنهادهای مدیران سینما و اشخاصی که تقاضای امتیاز فیلمبرداری می‌نمایند موافقت دارد و البته در موقع نماینده‌ای هم از طرف وزرات معارف برای شرکت در کمیسیون مذکور حضور به هم خواهد رسانید.[امضا:علی‌اصغر حکمت]
وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه[مهر:]
به عرض برسد.13/2/13[حاشیه‌ی پایین،اول:]
سوابق را ارائه دهید.17/2/13[حاشیه‌ی پایین،دوم:]
سابقه‌ی ضمیمه شد. 17/2/13[حاشیه‌ی پایین،سوم:]
جواب نوشته شود:مقتضی چنان است که خود وزارت معارف [حاشیه‌ی پایین،چهارم:]
برای تشکیل کمیسیون اقدام نماید و نماینده‌ی نظمیه را دعوت کند.از وزارتخانه‌های دیگر هم به نظر نمی‌رسد کسی لازم باشد.18/2/13
ورود به دفتر ریاست وزرا[مهر:]
به تاریخ:13/2/13
نمره:892افزودن بلوک
سند 10/5
[شیروخورشید]
کابینه‌ی ریاست وزرا
تاریخ ثبت:20/2/1313
نمره‌ی عمومی:892
تاریخ پاکنویس:19/2/13
تاریخ تحریر:19/2/13
وزرات جلیله‌ی معارف و اوقاف
از شرح مجددی که ضمن مراسله‌ی 949/4564 مورخه 12/2/13 در موضوع پیشنهاد اداره‌ی تشکیلات کل نظمیه‌ی برای تأسیس مدرسه‌ی آرتیستی اشعار فرموده بودند اطلاع حاصل گردید. بهتر آن است در این خصوص خود آن وزارت جلیله برای تشکیل کمیسیون اقدام فرموده و نماینده‌ی نظمیه را هم دعوت فرمایید و تصور نمی‌رود از وزارتخانه‌های دیگر نماینده‌ای لازم باشد.
[امضا:ناخوانا]
اسنادی که در مطالب قبلی آنها را بررسی کرده‌ایم:
- سند1: مخالفت علمای همدان با دایر نمودن دستگاه سینماتوگراف در همدان توسط موسیو چرچیل (تبعه‌ی انگلستان)
- سند2: مکاتبات در خصوص درخواست نیکلا گریگوریانس علی بیگ اف (تبعه‌ی شوروی) مبنی بر صدور اجازه‌ی تاسیس انحصاری سینماتوگراف.
- سند3: استعلام وزارت امور خارجه در خصوص درخواست جرج اریکل راجع به تهیه‌ی فیلم‌هایی برای معرفی ایران در خارج.
- سند 4: درخواست داود موشه لازار در خصوص تاسیس رادیو و سینمای ناطق در ایران و وارد کردن وسایل تاسیسات مذکور به ایران.
- سند 5 : سند تاریخی در خصوص نظام‌نامه‌ی مربوط به فیلمبرداری در سال 1309
- سند6:درخواست اوگانیانتس ازوزارت دربار مبنبر صدور اجازه به وی بای فیلم براری از مراسم سالروز تولد رضاشاه
- سند7 : سند تاریخی در خصوص مجوز فیلمبرداری برای اولین موسسه سینمایی ایران در سال 1310
- سند 8 : سند تاریخی در خصوص پیشنهادنامه برای ساخت اولین فیلم تبلیغاتی در ایران
- سند 9 : سند تاریخی در خصوص اولین سینمای شهر بیرجند
اسنادی که در مطالب بعددی آنها را بررسی خواهیم کرد:
- سند11: مکاتبه عبدالله ریاضی در خصوص نواقص سینمای دارلفنون
- سند12 موافقت ریاست وزرا با صدور پرواانه واردات فیلم‌های ساخت شوروی به کشور
- سند13: درخواست سید علی نصر مبنی بر دریافت بودجه‌ی هنرستان هنرپیشگی
- سند 14: گزارش مربوط به وضعیتت فیلم‌های مخصوص کودکان
- سند 15: موافقت نخست وزیری با حضور نماینده‌ی اداره کل انتشارات و تبلیغات در موقع بازرسی فیلم‌ها
نظرات کاربران